Alergia na białka mleka krowiego u dorosłych

Mleko krowie i produkty mleczne są podstawowym składnikiem diety człowieka. Stanowią bogate źródło białka oraz wapnia, dlatego też wprowadzane są do jadłospisu we wczesnym okresie życia. Niestety są one również przyczyną jednej z najczęściej występujących alergii pokarmowych, jaką jest alergia na białka mleka krowiego. Jakie są jej przyczyny? Poznaj objawy oraz metody leczenia alergii na białka mleka krowiego.

Nietolerancja a alergia na mleko krowie

Alergia na białka mleka krowiego jest bardzo często zamiennie nazywana nietolerancją, co jest dużym błędem, ze względu na całkowicie inny mechanizm działania oraz objawy. Kiedy zatem mówimy o alergii, a kiedy o nietolerancji?

Alergia jest nieprawidłową reakcją organizmu na składniki mleka krowiego. W wyniku rozpoznania białek przez komórki odpornościowe dochodzi do wyzwolenia reakcji obronnej organizmu i wytworzenia przeciwciał. Efektem tego jest pojawienie się charakterystycznych objawów alergii.

Nietolerancja spowodowana jest zmniejszona zdolnością lub całkowitym brakiem enzymu (laktazy) odpowiedzialnego za rozkład dwucukru mleka ssaków – laktozy na dwa cukry proste glukozę i galaktozę. W przypadku nietolerancji nie dochodzi do aktywowania układu odpornościowego.   

Zarówno w przypadku alergii, jak i nietolerancji mleka krowiego wskazane jest unikanie spożywania mleka i produktów mlecznych.

Co uczula w mleku krowim?

Składnikiem odpowiadającym za alergię na mleko krowie są zawarte w nim białka. Pośród około 20-30 peptydów stanowiących potencjalne czynniki alergizujące, najczęściej uczula kazeina (80% białek mleka) oraz β-laktoglobulina i α-laktoglobulina stanowiące białka serwatkowe (20% białek mleka).    

• KAZEINY stanowią najliczniejszą grupę białek w mleku krowim. Są wysoce wytrzymałe na obróbkę termiczną oraz działanie enzymów. Skutkuje to brakiem denaturacji kazeiny pod wpływem pasteryzacji, ogrzewania czy otrzymywania suchego proszku, co znacząco utrudnia wytwarzanie produktów zastępczych.

• β-LAKTOGLOBULINA jest najsilniejszym alergenem białkowym. Występuje w mleku wielu ssaków, zaś jej obecności nie stwierdzono w mleku kobiecym. Tak samo jak kazeina wykazuje stabilność termiczną i odporność na działanie enzymów.

• α-LAKTOGLOBULINA ulega rozkładowi pod wpływem działania wysokiej temperatury, dzięki czemu mleko poddane obróbce termicznej jest bezpieczne dla osób uczulonych na tą frakcję białek mleka krowiego.

Przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej wskazane jest dokładne przeprowadzenie badań diagnostycznych pod kątem ustalenia alergenu i eliminacji z diety tylko tych produktów, które go zawierają.

Jak objawia się alergia na białka mleka krowiego?

Jak każda reakcja alergiczna, tak i ta na białka mleka krowiego daje szereg objawów alergicznych ze strony różnych narządów i układów. Mogą one pojawić się natychmiast po spożyciu pokarmu albo wystąpić z opóźnieniem około 48-72 h od spożycia białek mleka krowiego. Do najbardziej charakterystycznych objawów alergii na białka mleka krowiego zalicza się:

• objawy skórne: atopowe zapalenie skóry, świąd, wysypka, bąble pokrzywkowe, szorstkość naskórka, rumień,

• objawy żołądkowo-jelitowe: zaparcia, biegunki, wymioty, krew w stolcu, brak apetytu, bóle brzucha,

• objawy ze strony układu oddechowego: katar, suchy kaszel, chrypka, zapalenie gardła, bezdech senny, duszność, świszczący oddech.

Ponadto alergii na białka mleka krowiego mogą towarzyszyć pobudliwość ruchowa, wzmożone napięcie mięśniowe, niepokój, drażliwość oraz zaburzenia snu. Nie zawsze objawy alergii są na tyle wyraźne i specyficzne, żeby jednoznacznie wskazywać na alergię pokarmową.

Najgroźniejszym objawem alergii na białka mleka krowiego są objawy wstrząsu anafilaktycznego, które bezpośrednio zagrażają zdrowiu i życiu.

Leczenie alergii na białko mleka krowiego

Alergia na białka mleka krowiego zazwyczaj ma łagodną lub umiarkowaną postać. Jeśli jednak pozostaje nieleczona lub to leczenie jest nieprawidłowe, może dojść do wystąpienia marszu alergicznego. Na czym on polega? Dochodzi do przekształcenia się jednego rodzaju alergii w drugi. W tym przypadku alergia pokarmowa przechodzi w atopowe zapalenie skóry, katar sienny, a nawet może dojść do rozwinięcia się astmy oskrzelowej. Próba zatrzymania marszu alergicznego oparta jest na leczeniu jego poszczególnych etapów.

Leczenie alergii polega na zastosowaniu diety eliminującej mleko krowie, produkty mleczne oraz wszystkie inne produkty, które w swoim składzie zawierają białka mleka krowiego. Zamiast niego stosuje się produkty zastępcze, przy czym istotne jest, aby ich wartość odżywcza była zbliżona do składnika eliminowanego. Należy również zwrócić uwagę na wiele produktów, które mogą w swoim zawierać niewielkie ilości mleka – one też będą wywoływać objawy uczulenia. W związku z tym przy alergii na białka mleka krowiego bardzo ważne jest czytanie etykiet na produktach. Wiele razy może zdarzyć się, że produkt nie mający nic wspólnego z nabiałem, będzie zawierać mleko. Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, warto wyrobić sobie nawyk zapoznawania się ze składem produktów przed ich spożyciem.

Zamienniki mleka krowiego w diecie

Osoby z alergią na białka mleka krowiego powinny stosować dietę wykluczającą spożycie mleka oraz przetworów mlecznych. W porównaniu z osobami z nietolerancją laktozy ich dieta jest o wiele bardziej restrykcyjna. Co zatem można stosować? Zamiennikiem mleka krowiego stały się produkty sojowe, zawierające szereg składników odżywczych, m.in.: białko, magnez, witaminę E i B, lecytynę oraz żelazo. Soja nie jest jednak idealnym zamiennikiem, bowiem w sytuacji nadmiernej reakcji alergicznej błona śluzowa jelit staje się bardziej przepuszczalna i białka soi mogą swobodnie przechodzić, co prowadzi do uczulenia również i na nią.

Nie zaleca się zastępować mleka krowiego innym mlekiem zwierzęcym – kozim lub owczym, ze względu na dość duże podobieństwo składu skutkujące wystąpieniem objawów alergii.  Za to wskazane jest stosowanie tzw. mleka roślinnego – kokosowego, migdałowego lub ryżowego.

Eliminując mleko krowie należy zadbać o dostarczanie odpowiedniej ilości wapnia wraz z innymi produktami. W łatwy sposób można go dostarczyć wraz z niektórymi warzywami i nasionami, np.: szpinakiem, kapustą, brokułem, roślinami strączkowymi, sezamem lub pestkami słonecznika. Stosując zamienniki mleka krowiego należy sprawdzić ich skład pod kątem składników odżywczych, aby wiedzieć czy i w jakiej ilości należy je suplementować.

Jak zapobiegać alergii na białka mleka krowiego?

Najlepszą metodą zapobiegania alergii pokarmowej na białka mleka krowiego jest wprowadzenie odpowiedniej diety, pozbawionej pokarmów zawierających alergen. W przypadku uczulenia na białka mleka krowiego będzie to mleko, produkty mleczne oraz wszystkie inne produkty zawierające w swoim składzie nawet niewielkie ilości mleka.  

W jakich produktach mogą występować białka mleka krowiego?

– jogurt, maślanka, kefir, śmietana, ser twarogowy, ser żółty, serwatka, 

– lody, desery mleczne,

– czekolada,

– masło, margaryna,

– makarony,

– płatki zbożowe, pieczywo,

– sosy i zupy w proszku,

– pasztety, parówki, kiełbasy lub wędliny z dodatkiem mleka,

– ketchup, musztarda.

Aby uniknąć ostrych reakcji alergicznych warto za każdym razem zapoznać się ze składem produktu na etykiecie, nawet jeżeli nie podejrzewa się tego produktu o zawartość mleka krowiego.